Overwonnen obstakels tijdens studie en stage
Een beperking en een succesvolle loopbaan ondanks technische obstakels tijdens studie en stage, vooroordelen en de moeilijke keus tussen hulp vragen of zelf doen.
15-12-2021
Ik (Roos Hoelen, kwartiermaker bij Incluvisie) ga in gesprek met Lisa en Kars die beiden een visuele beperking hebben. De een is hbo- afgestudeerd en bezig in haar eerste baan. De ander rondt zijn 3e jaars hbo- stage af.
Studenten met een beperking moeten vaak veel meer moeite doen om een stage te vinden dan hun studiegenoten zonder een beperking. Hoe ga je hier als student met een beperking mee om? Hoe pak je je zoektocht naar een stage aan? Vraag je er hulp bij of doe je het liever zelf en waarom dan? En krijg je eigenlijk goede hulp als je er wel om vraagt?
De obstakels
Allemaal thema’s waar ik vanwege mijn visuele beperking zelf ook mee worstelde toen ik studeerde en op zoek ging naar een stage en later een baan. Tijdens het open gesprek vol herkenning realiseer ik me hoeveel ik ben vergeten van mijn studietijd. Ik realiseer me ook weer hoe belangrijk het is voor Incluvisie en alle andere belangenbehartigers om altijd met mensen in gesprek te blijven om te horen waar ze echt tegenaan lopen. Alleen dan weten we voor welke problemen we samen een oplossingen moeten zoeken.
Lisa is recent afgestudeerd en werkt sinds kort in een functie die aansluit bij haar studie.. Kars heeft zijn 3e jaars hbo-stage er bijna op zitten.
Er zijn 5 thema’s die tijdens het hele gesprek terug blijven komen als het gaat over studeren, stagelopen en werken met een visuele beperking. Dat zijn: het regelen van werkplekaanpassingen, de vooroordelen, hulp vragen, de juiste hulp krijgen en het overcompenseren van je beperking.
Lisa vertelt over de problemen die ze ondervond omdat zij op aangepaste wijze tentamen moest doen. Die tentamens moesten met de hand nagekeken worden door docenten die daarbij ook wel eens fouten maakten. Als ze zelf niet scherp was geweest had ze nooit ontdekt dat er fouten waren gemaakt en dan had ze vanwege het BSA (bindend studieadvies) met haar opleiding moeten stoppen. Ook liep ze een keer een halfjaar studievertraging op omdat de rekentoets nog niet toegankelijk was voor blinden en slechtzienden. Daarbij kreeg ze de uitslag van haar tentamens altijd later dan haar studiegenoten. “Dat levert bij alle extra inspanning die je met een visuele beperking toch al moet doen om te studeren nog extra stress en spanning op” beaamt ook Kars.
Het regelen van werkplekaanpassingen voor een stage of werkplek is ook ontzettend ingewikkeld en je loopt altijd tegen vooroordelen aan. “Hoe kan dat nou? We hebben toch al een VN-verdrag sinds 2016” aldus een verbaasde Lisa. “Het zou niet zo moeilijk moeten zijn om je aanpassingen te krijgen. Leven met een beperking kost toch al zo veel energie. Het zou gewoon goed geregeld moeten zijn”
Er leven veel vooroordelen t.o.v. van de mogelijkheden van mensen met een (visuele) beperking. Lisa: “ik merk dat ik toch ga overcompenseren; Ik deed tijdens mijn studie mee aan ontzettend veel extra activiteiten en ik had veel baantjes, vooral om maar te laten zien dat ik het ook allemaal kan. Natuurlijk vond ik het ook leuk maar het staat toch vooral goed op mijn cv.
Als ik minder negatieve ervaringen had gehad had ik misschien toch minder gedaan om te laten zien dat ik hetzelfde kan als ieder ander. Je vecht toch altijd tegen vooroordelen”
Op mijn vraag naar haar negatieve ervaringen vertelt Lisa: ”Er zijn mij verschillende stages geweigerd. Ik moest hard werken om een stage te vinden. En als ik op school zei dat dat vermoedelijk door mijn beperking kwam zei men dat dat vast niet het geval was en dat ik moest leren om betere brieven te schrijven. Maar toen kwam ik erachter dat een stagebedrijf tegen school had gezegd dat het niet handig was als ik bij hen kwam stagelopen omdat ik niet goed zag. Deze ervaringen maakten dat ik steeds banger werd dat het niet ging lukken om een stage te vinden en daardoor ging ik steeds harder werken”
Het is ontzettend triest als je steeds wordt afgewezen, hoewel je dezelfde papieren en capaciteiten hebt als je studiegenoten en misschien zelfs meer motivatie, alleen omdat je je werk op een andere manier doet. Het voelt als ontzettend oneerlijk: Je bent misschien niet hetzelfde maar je hebt wel dezelfde capaciteiten. Daar zijn Lisa en Kars het over eens.
Ook Kars had moeite om een stage te vinden. Om zijn stage te kunnen doen had hij werkplekaanpassingen nodig op de werkplek. ”Niemand wilde betalen; Niet het UWV en niet de werkgever” En dus ging die mooie stage waar ze hem in eerste instantie wel wilde hebben niet door vertelt Kars. “Je bent afhankelijk van partijen en organisaties waar je geen invloed op hebt. Je gaat dan proberen het zelf op te lossen met allerlei alternatieven maar daarin word je dan weer gehinderd door de betrokken partijen waardoor het allemaal nog langer duurt en je moet al zo veel dingen doen die extra moeite en energie kosten” (Recent heeft Incluvisie door goed overleg met UWV bereikt dat werkgevers ook voor stagiaires wel alle kosten door het UWV vergoed krijgen, maar dat kwam voor Kars helaas te laat)
Kars begon heel optimistisch aan zijn zoektocht naar een stage. “Ik dacht: OK even een stage regelen ik kan dit. Na drie maanden konden ze me van de grond rapen. Ik heb zoveel mails verstuurd. Op een gegeven moment was ik er zeker van. Het ligt aan mijn handicap. Ik kreeg van de vijftien brieven maar drie reacties terug. Dus vroeg ik toch maar hulp van school. Maar de school zei dat het niet aan mijn handicap lag en dat ik mijn sollicitatiebrief maar eens moest verbeteren. Maar dat hielp dus niet. Dus gaf ik op school aan dat ik dacht dat het toch door mijn handicap kwam. School bleef zeggen dat dat nooit de oorzaak kon zijn en als dat wel zo was dan had een bedrijf het recht om dat te zeggen” Er werd Kars verder geen hulp geboden en het lukte hem maar niet om een stage te vinden omdat hij de werkplekkaanpassingen die hij bij het stagebedrijf nodig heeft om te kunnen werken niet vergoed krijgt. Een maand voordat hij stage zou moeten gaan lopen geeft Kars weer opnieuw op school aan dat hij nog steeds geen stage heeft en dat het nu echt wel duidelijk is dat dat door zijn beperking komt. “Ja dat is erg” zegt de school “We gaan er over nadenken en komen er bij je op terug” Dat is nooit gebeurd. Op het laatste moment vindt Kars zonder enige hulp van school dan toch een organisatie waar hij stage kan lopen maar het is zeker niet zijn eerste keuze.
Ook Lisa gaf tijdig voor het begin van haar 3e jaar aan dat ze door haar beperking moeite had een stage te vinden. Ze vroeg de hulp van school. School kon niet helpen maar erkende dat niet. Er werd gezegd: “Ah jij bent slechtziend dan ga je toch gewoon bij Bartiméus of Visio stagelopen, want je weet veel van visuele beperkten” Maar dat wilde Lisa niet. Ze wilde juist in een ander werkveld ervaring opdoen. Het was wel duidelijk dat school niets wist over visuele beperkingen. Het was zelfs zo erg dat een studieloopbaanbegeleider haar vroeg: “Ik heb nog een andere student met een visuele beperking als er iets met haar is mogen we jou dan benaderen? “
Lisa ervoer sowieso weinig begrip of hulp van school. Toen ze haar docent zei dat ze bang was het laatste studiejaar niet op tijd te kunnen afronden omdat het slecht ging met haar ogen zei haar begeleider: “Het is je de afgelopen jaren ook gelukt dus het komt wel goed”
Onderwijsinstellingen hebben weinig kennis van studenten met een visuele beperking constateren Lisa en Kars. Alle studenten gaan naar hetzelfde stagebureau. Of je nou een beperking hebt of niet. Maar de vraag om hulp van studenten met een beperking is heel anders. Zoals gezegd sprak ook Kars bij het stagebureau uit dat hij bang was problemen te hebben met het vinden van een stage. Toen werd gezegd “O we hebben eerder een student gehad die blind was en met hem is alles goed gekomen.” Dus Kars dacht dat hij ook geen problemen zou ondervinden met het vinden van een stage. Maar school kon hem niet vertellen hoe dat die andere blinde student dan gelukt is ontdekte Kars later. De school had dus eigenlijk geen ervaring met blinde studenten en kon Kars dus niet helpen.
Beiden zijn het er wel over eens dat je met dezelfde inspanning meer had kunnen bereiken als je geen beperking had gehad.
Hoe vind je dan wel de juiste hulp bij je zoektocht naar een stage?
Maar als school dan geen hulp kan bieden bij studie en stage hoe dan verder? Moet je misschien ergens anders hulp zoeken? Maak je gebruik van de hulp van projecten die zich speciaal richten op mensen met een beperking? Of sluit je je aan bij een vereniging voor mensen met een beperking? Lisa en Kars wilden dat allebei eigenlijk niet. Ze hebben beiden niet het gevoel in de categorie gehandicapten te vallen. Want andere gehandicapten zijn sloom. Ik ben dat niet. Het woord gehandicapten heeft voor beiden toch een zieligheidsaspect. Dus als je leest over projecten die speciaal voor mensen met een beperking stages of banen regelen dan maak je daar geen gebruik van, want dat gaat niet over jou. Jij wil daar niet bij horen.
“Gehandicapten worden gezien als sukkels en als puber wil je niet bij de sukkels horen”
Dat stelt Kars. Daarbij hebben beiden dus geen positieve ervaring met hulp vragen. “Het ergste is het nog als mensen denken je geholpen te hebben terwijl dat eigenlijk niet het geval is, daarom probeer ik het eerst zelf. Ik schakel pas iemand anders in als ik denk dat die persoon echt kan helpen, maar ook al is die persoon de aangewezen persoon, bijv. de studieloopbaanbegeleider, als ik denk dat ik er niets aan heb vraag ik die persoon geen hulp. Pas als ik het gevoel heb dat ik er echt iets aan heb vraag ik hulp” zegt Lisa.
Ze vervolgt: “Ik had zelf ook vooroordelen over andere mensen met een visuele beperking. Ik wilde bijvoorbeeld graag leren skiën maar was bang dat dat in een reguliere skiklas niet zou lukken. Ik heb lang geaarzeld om me aan te sluiten bij de vereniging van visueel gehandicapte skiërs. Ik dacht dat dat allemaal niet actieve mensen waren die achter de geraniums zitten. Dat bleek niet te kloppen. Mijn vooroordeel klopte niet. Ik heb hele leuke actieve mensen ontmoet die gewoon een baan hadden”
Kars heeft uiteindelijk buiten school om hulp gevraagd en gekregen bij het vinden van een stage. Lisa heeft zich ondanks aarzeling toch aangesloten bij de skivereniging. Wat heeft ze over de streep getrokken?
Lisa: Ik kende via via iemand die lid was van de skivereniging en die heb ik eens gebeld om meer info te vragen. Het bleek een leuk mens te zijn en zij vertelde mij dat er een heleboel leuke en actieve mensen bij de skivereniging zaten. Toen heb ik besloten het gewoon maar eens te proberen. Ook Kars is aan zijn stage gekomen doordat hij een succesvolle werkende met een visuele beperking tegenkwam die hem in contact bracht met een organisatie die mensen met een beperking helpt bij het vinden van stage en werk. Omdat zijn contactpersoon positief was over die organisatie besloot hij het toch maar te proberen.
“Als een actieve gehandicapte die jij kent enthousiast is over een organisatie die mensen met een beperking kan helpen met stage en werk dan ben je eerder geneigd toch hulp te aanvaarden” zeggen beiden.
En verder is het ook gewoon het leven dat doorgaat waardoor je verandert van inzichten “Na je 20e komt er een soort realiteitsklop” zegt Kars “Je moet over de toekomst nadenken en dan gaan er andere balletjes rollen. Je realiseert je dat de realiteit er anders uitziet dan je had verwacht en dan moet je naar andere oplossingen gaan zoeken en misschien aanhaken bij projecten en organisaties die jou kunnen helpen. En dat is dan ook OK”
Vol zelfvertrouwen bouwen aan je loopbaan.
Lisa heeft een mooie baan gevonden en verwacht zonder verdere hulp een mooie carrière te maken. Ook Kars heeft alle vertrouwen in de toekomst.
Beiden geven wel aan dat ze denken dat de start het moeilijkst is. ”Je hebt nog weinig zelfvertrouwen en je weet nog niet precies wat je kan. Een beetje hulp in het begin is dan misschien handig zodat je daarna op eigen kracht en gebruikmakend van eigen kwaliteiten je verdere loopbaan kan opbouwen”
“Maar het blijft wel een feit dat je creatiever moet zijn en vaker een plan B moet hebben. En als je ergens aangenomen wordt dan moet dat zijn om je kwaliteiten en niet om het feit dat je een beperking hebt” besluiten beiden
Nooit zomaar iets aannemen.
Zoals gezegd. Het gesprek was een reminder en bracht mij weer terug naar mijn eigen studietijd. De tijd van ambities maar ook van twijfels en zorgen. De tijd waarin ik kansen niet benutte omdat ik het allemaal zelf wilde doen. De tijd waarin ik bang was niet voor vol te worden aangezien als ik hulp zou vragen. De tijd waarin ik ten alle tijden en in alle omstandigheden eigen regie en zelfrespect wilde houden en mijn eigen keuzes wilde maken omdat ik niets van mijn ambities en toekomstverwachtingen wilde inleveren. De tijd van overcompenseren en net iets stoerder doen dan ik me voelde (doe ik trouwens nog steeds). Niet altijd even verstandig. Wel heel leerzaam. Ik deed mooie en minder mooie werkervaring op, ontmoette mooie, moedige en interessante maar ook vervelende mensen. Heb misschien te veel tijd gestoken in het verbergen van mijn beperking op de werkvloer, maar ook werkgevers getroffen die mij alle ruimte gaven de zaken op mijn manier te doen als ik maar leverde.
Maar ik maakte ten alle tijden mijn eigen keuzes in mijn eigen tempo. En ik heb ondanks wat obstakels niets van mijn ambities ingeleverd. Ik doe het wel op een andere manier dan ik als student bedacht had maar ik vind in mijn werk nog steeds de uitdaging en de voldoening waar ik als student op hoopte maar waarvan ik me afvroeg of het me zou lukken die te vinden.
Ik werk nu bij twee organisaties die kansen op studie en werk voor mensen met een fysieke beperking of chronische aandoening willen verhogen. Het voelt soms een beetje dubbel. Ik ontwikkel samen met andere ervaringsdeskundigen mooie plannen en initiatieven waar ik misschien zelf vroeger ook geen gebruik van wilde maken omdat ik niet zielig wilde zijn. Toch wil ik heel graag mijn kennis en ervaringen delen als dat mensen kan helpen hun eigen keuzes te maken in de zoektocht naar stage en werk. Bij Incluvisie worden alle activiteiten ontwikkeld en uitgevoerd door ervaringsdeskundigen. We delen ervaringen en kennis om van elkaar te leren en iedereen in staat te stellen de keuzes te maken die het beste bij hem of haar passen. We houden het gesprek op gang en blijven signaleren en met elkaar sparren over mogelijke oplossingen en te ontwikkelen projecten. Onze basis is gelijkwaardigheid en niemand is zielig. Misschien wil je ons eens het voordeel van de twijfel geven, kennis met ons maken en je ervaringen met ons delen
Herken je de ervaringen van de studenten hierboven of heb je juist heel andere ervaringen, misschien omdat je een ander soort beperking hebt? Incluvisie hoort het graag want wij weten tenslotte niet alles.
Omdat we bij Incluvisie naast ervaringsdeskundige ook gewoon professionals zijn met zeer verschillende werkervaring kunnen we altijd stages bieden bij Incluvisie of bij onze netwerkpartners. Zoek jij nog een stage voor februari 2022. Kijk gerust eens bij onze vacatures en stages. https://www.incluvisie.nl/vacatures/
Voor vragen kun je altijd contact opnemen via roos@incluvisie.nl
En ontmoet ons op insta: Incluvisie en op onze ander social media kanalen
(De echte namen en opleiding van de twee studenten zijn bekend bij Incluvisie)